Πέμπτη 8 Μαρτίου 2012

Ο αδιέξοδος δρόμος εφαρμογής του ‘Μνημονίου’ 2/12/2011

Ο αδιέξοδος δρόμος εφαρμογής του ‘Μνημονίου’  2/12/2011

του Καλλίνικου Κ. Νικολακόπουλου*

Οι πρόσφατες εξελίξεις σε ευρωπαικό και παγκόσμιο επίπεδο, λόγω της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη και στις ΗΠΑ, αποδεικνύουν την ευθραυστότητα της παγκόσμιας οικονομικής σταθερότητας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της αλληλεξάρτησης των οικονομιών. Σε προηγούμενα άρθρα (μαζί με τον Δρα Οικονομικών Επιστημών Αρχοντή Πάντσιο, που βασίσθηκαν κυρίως σε ιδέες του και δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα ‘Καθημερινή’ 8/2/2011 και 23/7/2011 και στο εβδομαδιαίο περιοδικό ‘Επίκαιρα’ 18/8/2011), έχει αναφερθεί εμφατικά ότι η κρίση δημόσιου χρέους της Ελλάδας αποτελεί έναν κρίκο της αλυσίδας της συνολικής συστημικής κρίσης της ευρωζώνης. Η Ελλάδα είναι ‘η κορυφή του παγόβουνου’ στην κρίση χρέους αρκετών χωρών-μελών της ευρωζώνης. Μια ενδεχόμενη κατάρρευση-πτώχευση της Ελλάδας θα συμπαρασύρει (σύμφωνα με το φαινόμενο ντόμινο) τις Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο και ενδεχομένως και την ίδια την Γαλλία. Αυτό θα σημάνει την διάλυση της ευρωζώνης και την μετάδοση-διάχυση της κρίσης παγκόσμια, με συνέπειες πολύ χειρότερες της παγκόσμιας κρίσης του 2008 (το συνολικό ΑΕΠ αυτών των χωρών αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ που προσεγγίζει ή και υπερβαίνει το 10% ).
Η συστημική κρίση της ευρωζώνης δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές και εφαρμογές τύπου ‘μνημονίου’, στις ευρισκόμενες σε κρίση χρέους χώρες, στα πλαίσια λειτουργίας μηχανισμών με συνεργασία ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ (EFSF, EFSM και ESM μελλοντικά). Όπως φάνηκε στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και της Ιρλανδίας και Πορτογαλίας, οδηγούν σε διαρκώς μεγαλύτερη ύφεση, με αναπαραγωγή του φαύλου κύκλου της, επιτείνοντας το οικονομικό αδιέξοδο και δεν λύνουν ουσιαστικά το υφιστάμενο πρόβλημα. Είναι αναγκαία η εφαρμογή πολιτικών μεταφοράς δημοσιονομικών πόρων από πλεονασματικές σε ελλειμματικές εμπορικά χώρες, για επίτευξη ομοιογένειας-ομοσπονδοποίησης της ευρωζώνης και της ΕΕ. Απαιτείται η ριζική αλλαγή της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης, με κατάργηση των ‘Συμφώνου Σταθερότητας’ και ‘Συμφώνου για το ευρώ’ και αντικατάστασή τους με ένα ‘Σύμφωνο Ανάπτυξης και Απασχόλησης’ διαφορετικού περιεχομένου. Οι ραγδαίες εξελίξεις του τελευταίου καιρού επιτάσσουν την έκδοση ευρωομολόγου για την συνολική διαχείριση χρέους των χωρών της ευρωζώνης. Ακόμη επιβάλλεται η αλλαγή του ρόλου και της λειτουργίας της ΕΚΤ, στην κατεύθυνση ανάληψης του ρόλου της συνολικής διαχείρισης κρατικών χρεών των χωρών της ευρωζώνης.
Ουσιαστικά οι πολιτικές τύπου ‘μνημονίου’ είναι η εφαρμογή των τυποποιημένων προγραμμάτων-συνταγών του ΔΝΤ, με πρόσχημα την λεγόμενη conditionality και την παροχή των δόσεων του δανείου ως αντάλλαγμα των ‘μεταρρυθμίσεων’ που επιτυγχάνονται στην πορεία. Αυτές οι πολιτικές έχουν αποτύχει παταγωδώς στην συντριπτική πλειοψηφία των χωρών όπου εφαρμόσθηκαν και συνοδεύθηκαν από χρόνια ύφεση, εξαθλίωση των λαικών στρωμάτων και διάλυση του κοινωνικού ιστού τους (Αργεντινή, Βολιβία, Ταυλάνδη–ασιατική κρίση, Ουγγαρία κλπ). Το ΔΝΤ έχει παρεκκλίνει εντελώς, εδώ και πολλά έτη, από τον σκοπό δημιουργίας του το 1945 στο Bretton Woods. Σχηματίσθηκε για να παρέχει κονδύλια σε χώρες, για την υλοποίηση αποκατάστασης των πληθωριστικών μεγεθών. Η υποστήριξη όμως "προγραμμάτων λιτότητας" που συνεπάγονται αύξηση των φόρων, ακόμη και όταν η οικονομία είναι αδύνατη, με στόχο την παροχή εσόδων στην κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα προϋπολογισμού, είναι αντίθετη με αυτή την πολιτική. Η δημιουργία ευρωζώνης-ευρώ βασίσθηκε στη νομισματική ενοποίηση, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των εξαγωγικών χωρών της ευρωζώνης (κυρίως της Γερμανίας) και αγνοώντας την οικονομική ενοποίηση των χωρών της. Κανένα ενιαίο νόμισμα δεν μπορεί να λειτουργήσει (στα πλαίσια μιας άριστης οικονομικής ζώνης) χωρίς μεγαλύτερη συνεργασία, συμπεριλαμβανόμενης και της δημοσιονομικής βοήθειας, από αυτή που σήμερα υπάρχει για το ευρώ .
Για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της Ελλάδας, κρίνεται αναγκαία η δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του Δημόσιου Χρέους για τον προσδιορισμό και διαγραφή του ‘απεχθούς’ χρέους σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Ως ‘απεχθές’ ορίζεται εκείνο το χρέος που είναι σε βάρος του λαού μιας χώρας, δεν υπήρξε συναίνεση του λαού και το γεγονός ήταν σε γνώση των πιστωτών. Για το υπόλοιπο μέρος του πρέπει να γίνει αναδιάρθρωσή του που, εκτός της επιμήκυνσης αποπληρωμής και μείωσης του επιτοκίου εξυπηρέτησής του, πρέπει να περιλαμβάνει και μεγάλο ‘κούρεμα’ μέρους του, με την διασφάλιση κεφαλαιακής ενίσχυσης των κατόχων των ελληνικών ομολόγων (χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και ασφαλιστικών ταμείων) από ευρωπαικούς πόρους. Έτσι το χρέος θα καταστεί βιώσιμο–διατηρήσιμο και μπορεί να συνεχισθεί η εξυπηρέτησή του, μη υποθηκεύοντας τις μελλοντικές οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες της χώρας. Στα πλαίσια του ΕΣΠΑ και άλλων ευρωπαικών προγραμμάτων, πρέπει να μηδενισθεί άμεσα η χρηματοοικονομική συμμετοχή της Ελλάδας και να επιλεγούν επενδύσεις και δράσεις με υψηλούς πολλαπλασιαστές επένδυσης, για την αντιστάθμιση της μεγάλης ύφεσης και αναθέρμανση της ελληνικής οικονομίας. Σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να καταπολεμηθεί δραστικά-αποτελεσματικά η φοροδιαφυγή-φοροαποφυγή, που σύμφωνα με μελέτες κυμαίνεται μεταξύ 40%-50% του ΑΕΠ. Η καταγραφή στο επίσημο ΑΕΠ εισοδημάτων που αποκρύβονταν, μπορεί να επιφέρει ουσιαστική αύξηση των δημόσιων εσόδων και όχι πολιτικές που προκαλούν διαρκή ύφεση και συρρίκνωση των εισοδημάτων.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα η ελληνική κυβέρνηση (πέραν των μέτρων προ της υπογραφής του ‘Μνημονίου’ αλλά και όσων ακολούθησαν μετά την υπογραφή του) μετά από ασφυκτικές πιέσεις της ‘τρόικας’, λόγω της απόκλισης του τεθέντος στόχου του δημοσιονομικού ελλείμματος εξαιτίας της μεγάλης ύφεσης που επέφεραν τα ληφθέντα μέτρα, προχώρησε σε λήψη σειράς νέων μέτρων που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση. Αυτά δεν έχουν ούτε την λογική, ούτε την πρόθεση ουσιώδους επίτευξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην ελληνική οικονομία, αλλά κινούνται στην κατεύθυνση μείωσης δημοσιονομικού ελλείμματος με αύξηση δημοσίων εσόδων και μείωση κρατικών δαπανών σε βάρος της μισθωτής εργασίας και των χαμηλών εισοδημάτων. Η αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ από 23% σε 13%, στην συντριπτική πλειοψηφία των ειδών εστίασης, πλήττει ουσιαστικά τα χαμηλά εισοδήματα και επιφέρει επιπλέον ‘κτύπημα’ στην ευρισκόμενη σε μεγάλη κρίση αγορά. Η μείωση του αφορολογήτου ορίου της φορολογίας εισοδήματος από 12.000 ευρώ στις 5.000, η περικοπή 50% των φορολογικών απαλλαγών ανεξαρτήτως φορολογητέου εισοδήματος, η κατάργηση της επιστροφής φόρου λόγω υποβολής Α.Λ.Π. και Α.Π.Υ. στην δήλωση φορολογίας εισοδήματος, κινούνται επίσης στην ίδια κατεύθυνση. Το εισπρακτικό μέτρο της επιβολής επιπλέον τέλους ακινήτων, μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ με απειλή διακοπής ηλεκτροδότησης, δεν υπακούει σε κανένα δημοσιονομικό κανόνα. Είναι αντισυνταγματικό και παράνομο γιατί δεν θέτει εισοδηματικά κριτήρια (έστω και τεκμαρτά) και δεν λαμβάνει υπόψη την φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων, χρησιμοποιώντας μια εισηγμένη στο ΧΑΑ Α.Ε. αντί του θεσπισμένου κρατικού φορολογικού μηχανισμού. Η επιβολή αναδρομικής έκτακτης εισφοράς στα εισοδήματα, που υπερβαίνουν τις 12.000 ευρώ, κινείται επίσης σε μία καθαρά εισπρακτική λογική. Η επιβολή ενιαίου μισθολογίου στο δημόσιο, με οριζόντιες περικοπές μισθών-επιδομάτων (με χαρακτηριστικές και κτυπητές εξαιρέσεις από αυτό) δεν υπακούει στην λογική αναδιάρθρωσης του δημοσίου αλλά έχει κατεύθυνση τον περιορισμό μισθολογικού κόστους του δημοσίου. Το μέτρο της εργασιακής εφεδρείας, όπως τείνει να εφαρμοσθεί, δεν έχει την λογική κατάργησης λειτουργίας άχρηστων οργανισμών του ευρύτερου-στενού δημόσιου τομέα και ορθολογικής λειτουργίας του κράτους. Στοχεύει, εκτός του περιορισμού του μισθολογικού κόστους, στην διαιώνιση των πελατειακών σχέσεων του πολιτικού συστήματος. Η απαίτηση της ‘τρόικας’ για κατάργηση συλλογικών συμβάσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, διαλύει τις εργασιακές σχέσεις χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Η εφαρμογή συνολικά αυτών των μέτρων, θα έχει αποτέλεσμα την εξαφάνιση της μεσαίας τάξης ωθώντας την πλειοψηφία της σε επίπεδα διαβίωσης κάτω του επίσημου ορίου φτώχειας ή λίγο πάνω από αυτό. Έτσι θα επιτευχθεί μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος υπέρ των ανώτερων εισοδηματικά τάξεων, γυρνώντας την Ελλάδα δεκαετίες πίσω. Η επιπλέον ύφεση, θα μειώσει περαιτέρω το ΑΕΠ και θα μεγαλώσει το ποσοστό του σωρευτικού χρέους ως προς αυτό. Συμπερασματικά η συνολική εφαρμογή πολιτικών ‘Μνημονίου’, κινείται στην κατεύθυνση εξυπηρέτησης των συμφερόντων των δανειστών και όχι της Ελλάδας. Δεν μας οδηγεί σε έξοδο από την κρίση αλλά μας βυθίζει περισσότερο σε αυτήν.

Σημείωση: Το άρθρο αυτό δεν ασχολείται με σχολιασμό των αποφάσεων της συνόδου κορυφής της ευρωζώνης της 26/10/2011, όπου υπήρξε μία αρχική συμφωνία για απομείωση-‘κούρεμα’ του κατεχόμενου από ιδιώτες και ασφαλιστικά ταμεία ελληνικού χρέους, αλλά θεωρούμε ότι δεν έχει χάσει την επικαιρότητά του όσον αφορά στις απόψεις που διατυπώνει. Επιφυλλασσόμαστε για μελλοντική κριτική των αποφάσεων της συνόδου, όταν θα έχουν διασαφηνισθεί αρκετές λεπτομέρειες εφαρμογής τους, μετά και την συγκρότηση ‘μεταβατικής’ κυβέρνησης στην χώρα μας.

* Οικονομολόγος (πτυχιούχος οικονομικών επιστημών, 2ετές μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στην τραπεζική-χρηματοοικονομική) – Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων , email : nikokal02@yahoo.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου