Οι ανισορροπίες στην Ευρωζώνη 6/2/2011

Οι ανισορροπίες στην Ευρωζώνη 6/2/2011

Των Αρχοντη Λ. Παντσιου* και Καλλινικου Κ. Νικολακοπουλου**

Η κρίση στην Ευρωζώνη και το μέλλον του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος έχουν βρεθεί στο επίκεντρο μιας οικονομικής αντιπαράθεσης για τη σωστή αντιμετώπιση των αιτιών-συνεπειών αυτής της κρίσης. Η ανάλυση που ακολουθεί βασίζεται στην εκτενέστερη εργασία «Συστημική Κρίση και Διαμάχες στην Ευρωζώνη», που θα δημοσιευθεί προσεχώς ολοκληρωμένη στο βιβλίο της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών με τίτλο «Η Διεθνής Κρίση, η Κρίση στην Ευρωζώνη και το Ελληνικό Χρηματοπιστωτικό Σύστημα», όπου και παραπέμπουμε.

Στο πλαίσιο μιας νομισματικής ένωσης όπως η Ευρωζώνη, η εμφάνιση συστημικών κρίσεων είναι αποτέλεσμα μακροοικονομικών ανισορροπιών που οφείλονται σε διαρθρωτικές διαφορές των επιμέρους χωρών σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας και εξαγωγικού προσανατολισμού, κυρίως ανάμεσα στις πλεονασματικές χώρες του Βορρά και τις ελλειμματικές χώρες του Νότου στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Υπό άλλες συνθήκες, οι ελλειμματικές χώρες του Νότου θα υποτιμούσαν το νόμισμά τους και/ή θα επέβαλαν προστατευτικά μέτρα. Μέσα στην ΟΝΕ όμως, η νέα ισορροπία (θεωρητικά) επιτυγχάνεται μέσω αύξησης των μισθών στον πλεονασματικό Βορρά και μείωσης των μισθών στον ελλειμματικό Νότο, επαναφέροντας έτσι τη χαμένη τους ανταγωνιστικότητα. Δυστυχώς για πολλά χρόνια γινόταν ακριβώς το αντίθετο.

Μια θεσμική λύση που θα έδινε ταυτόχρονα και προοπτικές ανάπτυξης είναι η προσαρμογή στις σημερινές συνθήκες της ΟΝΕ του σχεδίου του J. M. Keynes στο Bretton-Woods το 1944 (ηττήθηκε από το σχέδιο του αντιπροσώπου των ΗΠΑ, υπουργού Οικονομικών Harry Dexter-White).

Ως βασικό πυλώνα για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ο Keynes πρότεινε μία αμφίδρομη προσαρμογή ελλειμματικών και πλεονασματικών χωρών (γνωστό ως «symmetric rebalancing»), ώστε οι πλεονασματικές χώρες να αυξήσουν τις εισαγωγές τους από τις ελλειμματικές χώρες μέσω της αυξημένης τους αγοραστικής δύναμης με στόχο τη δημιουργία ισορροπίας. Ο ρόλος της κεντρικής τράπεζας είναι να θέτει όρια σε ελλείμματα/πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, να χρηματοδοτεί τις ελλειμματικές χώρες και να ελέγχει τις πλεονασματικές με ένα πολύπλοκο σύστημα κινήτρων και επιβαρύνσεων (demurrages), όπως π. χ.:

(α) μέτρα στήριξης της εγχώριας ζήτησης στις πλεονασματικές χώρες,

(β) δάνεια και μεταβίβαση πόρων προς τις ελλειμματικές χώρες, και

(γ) πληρωμές σε ένα αποθεματικό Ταμείο.

Ενας αποτελεσματικός μηχανισμός τύπου Keynes θα απέτρεπε από νωρίς τη δημιουργία τέτοιων μεγάλων ανισορροπιών και θα βοηθούσε την Ευρωζώνη συνολικά να κυριαρχεί στα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών με αναπτυξιακό τρόπο, μη προβαίνοντας σε επώδυνα αποπληθωριστικά μέτρα. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι το πρόβλημα δεν είναι εθνικό, αλλά συστημικό, και ότι η εμμονή σε μονοσήμαντες αντιπληθωριστικές πολιτικές μπορεί να βαθύνει την κρίση και να αυξήσει τις συγκρούσεις, υπονομεύοντας τη μακροημέρευση του ευρώ. Μπορεί η προτεινόμενη λύση της έκδοσης ευρωομολόγων για τη διαχείριση του δημόσιου χρέους να αντιμετωπίζει προσωρινά τις συνέπειες της κρίσης, αλλά αν δεν αντιδράσει η ΟΝΕ, δημιουργώντας έναν συμμετρικά εξισορροπητικό μηχανισμό ανισορροπιών, μπορεί οι ευρωσκεπτικιστές να αποδειχθούν προφητικοί και το ευρώ να καταλήξει να έχει την τύχη του συστήματος Bretton-Woods: την κατάρρευση.

* Δρ Οικονομικών Επιστημών – Καθηγητής Οικονομικών, Αμερικανικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης (ACT), apantsio@act. edu

** Οικονομολόγος – Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων