Περί εθελοντικής ανταλλαγής ομολόγων (PSI+) ,νέας δανειακής σύμβασης ,‘μνημονίου’ Νο2 και άλλων δαιμονίων 28/1/2012

Περί εθελοντικής ανταλλαγής ομολόγων (PSI+) ,νέας δανειακής σύμβασης ,‘μνημονίου’ Νο2 και άλλων δαιμονίων 28/1/2012

του Καλλίνικου Κ. Νικολακόπουλου*

Η διαφαινόμενη επίτευξη συμφωνίας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του Διεθνούς Χρηματοοικονομικού Ινστιτούτου (International Institute οf Finance –εκπροσωπούμενο από τον Charles Dallara) ,για την εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων του ελληνικού κράτους ,που κατέχονται από ιδιώτες, με απομείωση –κούρεμα’ στο 50% της ονομαστικής τους αξίας (PSI+) ,δεν πρόκειται κατ’ ουσία να επιλύσει το πρόβλημα της ελληνικής υπερχρέωσης (ακόμη και με το ελάχιστο δυνατό επιτόκιο αποπληρωμής τους). Ταυτόχρονα δεν πρόκειται να βοηθήσει στην επίλυση της συστημικής κρίσης της ευρωζώνης που με την λανθασμένη αρχιτεκτονική της και τις ασκούμενες πολιτικές της επιτείνει και διογκώνει το πρόβλημα των δημόσιων χρεών των χωρών μελών της (ιδίως των περιφερειακών).
Η συνάρτηση της επίτευξης αυτής της συμφωνίας με τη νέα δανειακή σύμβαση για την ‘σωτηρία’ της Ελλάδας μόνο ως ψευδεπίγραφη και απατηλή μπορεί να χαρακτηρισθεί. Είναι σαφές ότι η νέα δανειακή σύμβαση θα συνοδεύεται από την απαίτηση εφαρμογής ενός νέου ‘μνημονίου’ ,με μέτρα που θα επιτείνουν περαιτέρω την ύφεση της ελληνικής οικονομίας και θα αποσαθρώσουν ότι έχει απομείνει από τον κοινωνικό ιστό της χώρας μετά την εφαρμογή του πρώτου ‘μνημονίου’. Ουσιαστικά τα κεφάλαια που θα προκύψουν για την Ελλάδα ,από την υπογραφή αυτής της δανειακής σύμβασης ,προορίζονται για την αποπληρωμή τοκοχρεολυτικών δόσεων προς τους δανειστές και την αντιμετώπιση των συνεπειών του ‘κουρέματος’ ,κυρίως στον χώρο των τραπεζών και πιστωτικών ιδρυμάτων .
Κατά τα φαινόμενα το δίκαιο που θα διέπει τα νομικό καθεστώς έκδοσης των νέων ομολόγων θα είναι το αγγλικό ,και όχι το ελληνικό πού ίσχυε για το 93% περίπου των έως τώρα εκδοθέντων ομολόγων ,που διασφαλίζει σε σχεδόν απόλυτο βαθμό τα συμφέροντα των δανειστών. Η χώρα θα κληθεί να αποπληρώσει το σύνολο του χρέους της σε ευρώ ,ακόμη και στην περίπτωση επιστροφής σε εθνικό νόμισμα-δραχμή. Σε αυτή την περίπτωση η δεδομένη υποτίμηση της δραχμής ,σε σχέση με το ευρώ ,που θα ακολουθήσει θα σημάνει έως και τον υπερδιπλασιασμό του ήδη τεράστιου χρέους. Ακόμη αποκλείεται de facto μία ενδεχόμενη μελλοντική αναδιάρθρωση του χρέους. Η χώρα κινδυνεύει επίσης από μέτρα κατάσχεσης κατά της δημόσιας περιουσίας της που θα επιβάλουν οι δανειστές μας ,στα πλαίσια αναγκαστικής εκτέλεσης τίτλων που θα εκδοθούν από τα αρμόδια πλέον ,για την επίλυση των διαφορών ,δικαστήρια της ΕΕ.
Είναι δεδομένη η μη συμφωνία των σκιωδών τραπεζών (hedge funds) στο ‘κούρεμα’ των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν (στην συντριπτική τους πλειοψηφία αποκτήθηκαν στην δευτερογενή αγορά με μεγάλη έκπτωση από την ονομαστική τους αξία) με το επιχείρημα ότι δεν επιφυλάσσεται η ίδια μεταχείριση και στα κατεχόμενα από την ΕΚΤ ελληνικά ομόλογα. Η ΕΚΤ ,αν και απέκτησε τα ελληνικά ομόλογα με παρόμοιο τρόπο ,αρνείται και απαιτεί την εξαίρεσή της από οποιοδήποτε ‘κούρεμά’ τους ,φερόμενη ως ο χειρότερος των κερδοσκόπων. Μια αποτυχία των διαπραγματεύσεων για την συμφωνία του PSI+, θα σήμαινε την αναβολή αποπληρωμής των δανειστών του ελληνικού κράτους.
Αυτή η αποτυχία θα αποτελούσε προφανέστατα πιστωτικό γεγονός που θα ενεργοποιούσε τα CDS (ασφάλιστρα κινδύνου που αγοράσθηκαν από κάποιους στον χρηματοπιστωτικό χώρο στοιχηματίζοντας στην ύπαρξη πιστωτικού γεγονότος). Στην περίπτωση αυτή κύριες χαμένες θα ήταν οι επενδυτικές τράπεζες που τα εξέδωσαν (Goldman Sachs ,AIG κλπ) με άμεσα ωφελημένους hedge funds που τα έχουν αγοράσει. Ταυτόχρονα όμως ζημιωμένα θα ήταν άλλα hedge funds που αγόρασαν ελληνικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά με τεράστια έκπτωση επί της ονομαστικής τους αξίας, προσδοκώντας στην αποπληρωμή τους στο ακέραιο υπό την απειλή ενεργοποίησης των CDS. Ακόμη κάποιες τράπεζες των χωρών του κέντρου της ευρωζώνης (Γερμανία ,Γαλλία) ,που υπό μυστικότητα οικοδόμησαν συνθετικά στοιχήματα –παράγωγα επί των ελληνικών ομολόγων (προσδοκώντας σε κερδοσκοπία τύπου SWAP) θα υποστούν ανάλογες ζημιές κινδυνεύοντας ακόμη και με χρεοκοπία.
Μία μη αποπληρωμή των ομολόγων ,που λήγουν τον τρέχοντα Μάρτιο ,που κατέχουν ελληνικές τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία θα τα έθετε σε κατάσταση πτώχευσης? Οι ελληνικές τράπεζες όμως οφείλουν την ύπαρξη και την λειτουργία τους στη συνέχιση της αφειδούς χρηματοδότησής τους και παροχής ρευστότητας από την ΕΚΤ. Μία διακοπή αυτής της χρηματοδότησής τους θα σήμαινε αυτόματα την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης ,σύμφωνα με το φαινόμενο ντόμινο. Τα ασφαλιστικά ταμεία ,ευρισκόμενα σε άκρως δυσχερή οικονομική θέση ανεξαρτήτως PSI+ ,θα μπορούσαν να ενισχυθούν οικονομικά βραχυπρόθεσμα για να συνεχίσουν την απρόσκοπτη λειτουργία τους το προσεχές χρονικό διάστημα (η προβληματική μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους είναι ανεξάρτητη από την επιτυχία του PSI+).
Μία μη επίτευξη συμφωνίας για τη νέα δανειακή σύμβαση θα έχει ως αποτέλεσμα το δημόσιο να μην μπορεί να εκπληρώσει τις τρέχουσες υποχρεώσεις του ,αφού δεν θα μπορεί να δανεισθεί ούτε από τις αγορές αλλά ούτε και να προσδοκά σε δάνεια της ‘τρόικας’? Η νέα δανειακή σύμβαση –‘μνημόνιο’ Νο2 παρουσιάζεται ως η νέα εθνική στόχευση για τη συνέχιση λειτουργίας του κράτους. Ένα ποσοστό της τάξης του 15-20% των χρημάτων του ‘μνημονίου’ Νο1. χρηματοδοτούσε την αποπληρωμή μισθών ,συντάξεων και δαπανών του πρωτογενούς ελλείμματος του ελληνικού δημοσίου. Είναι ξεκάθαρο όμως ότι τα χρήματα που θα εκταμιευθούν με βάση τη νέα δανειακή σύμβαση ,θα κατευθύνονται αποκλειστικά στην αποπληρωμή των παλαιών δανείων και δεν θα χρηματοδοτούν πιθανές νέες οικονομικές υπερβάσεις που προκύπτουν από την λειτουργία του ελληνικού κράτους (καταβολή μισθών –συντάξεων ,δαπάνες παιδείας -υγείας κλπ). Καθίσταται σαφές ότι οι μόνοι ωφελημένοι από τη σύναψη της νέας δανειακής σύμβασης θα είναι οι δανειστές της χώρας.
Μπορεί η μη υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης να οδηγήσει την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης και επακόλουθα εκτός ΕΕ? Δεν προβλέπεται από καμία συνθήκη ή νομικό κείμενο η εκδίωξη μίας χώρας μέλους από την ευρωζώνη. Ακόμη και μία ομόφωνη απόφαση των υπολοίπων 16 χωρών της για εκδίωξη της Ελλάδας από την ευρωζώνη ,δεν έχει νομικό αντίκρισμα (αν και είναι αδύνατο αυτό να ψηφισθεί από Ιρλανδία και Πορτογαλία που τις καθιστά τις επόμενες υποψήφιες για έξοδο). Όμως ακόμη και αν αυτό ήταν νομικά επιτεύξιμο θα σήμαινε αυτόματα την κατάρρευση Ιρλανδίας ,Πορτογαλίας ,Ισπανίας ,Ιταλίας ,Βελγίου και τελικά την διάλυση της ίδιας της ευρωζώνης. Είναι σαφές ότι οι ως τώρα εκτοξευθείσες απειλές για ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη ,είναι άνευ αντικειμένου και μπορούν να εκληφθούν μόνο ως μία τεράστια χυδαία ‘μπλόφα’.
Ποια θα ήταν τα ενδεχόμενα οφέλη της Ευρώπης από ένα ναυάγιο του PSI+? Οι απώλειες των τραπεζών των χωρών του κέντρου της ευρωζώνης ,από την ενεργοποίηση των CDS και μία ελληνική στάση πληρωμών ,θα έθετε το ευρωπαικό ‘ιερατείο’ προ των ευθυνών του για την επακόλουθη τραπεζική κρίση. Εκ των πραγμάτων θα εξαναγκάζονταν στην ουσιαστική κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών με νέα κεφάλαια και όχι με μείωση των παρεχόμενων δανείων που επιτείνει την ύφεση. Θα ήταν ένα ουσιαστικό βήμα για την λειτουργία της ΕΚΤ ως μια πραγματική κεντρική τράπεζα (π.χ. Fed) ,παρεμβαίνοντας για την ορθολογική διαχείριση των χρεών των χωρών της ευρωζώνης και όχι να διατείνεται για το νομισματικό χαρακτήρα των παρεμβάσεών της (δεν είναι δυνατό στην περίπτωση της Ελλάδας τα κατεχόμενα από την ΕΚΤ ομόλογα να μένουν άτρωτα ενώ εκείνα π.χ. του ΙΚΑ να υφίστανται ‘κούρεμα’). Το πανθομολογούμενο πλέον ναυάγιο της εφαρμοσθείσας ‘μνημονιακής’ πολιτικής στη χώρα μας πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα για τον επανασχεδιασμό της πολιτικής αντιμετώπισης της κρίσης στην ευρωζώνη. Η πιθανή επιτυχία του PSI+ θα αναβάλει ,αλλά όχι ματαιώσει ,την λήψη των αναγκαίων αποφάσεων για αυτό. Θα παραπεμφθεί στο μέλλον η λήψη απόφασης ορθολογικού επανασχεδιασμού του οικοδομήματος της ευρωζώνης ή ,αν αυτό δεν καταστεί δυνατό ,η διάλυσή της.
Ποια θα είναι τα ενδεχόμενα οφέλη της Ελλάδας από ένα ναυάγιο του PSI+? Είναι πασιφανές πλέον ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να υπερβεί την κρίση λαμβάνοντας νέα δάνεια ακολουθώντας υφεσιακές πολιτικές συνεχούς μείωσης του ΑΕΠ της. Η εφαρμογή του PSI+ θα συσκοτίσει για ένα χρονικό διάστημα τις πραγματικές συνέπειες μια τέτοιας πολιτικής και δεν θα μας δώσει τη δυνατότητα εκπόνησης ενός πραγματικού σχεδίου αναδιάρθρωσης –ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας που θα εντάσσεται στα πλαίσια ορθολογικού επανασχεδιασμού της ευρωζώνης. Είναι απαραίτητη η αποδοχή από την Ελλάδα ότι πρέπει να επιβιώσει ακολουθώντας ένα ριζικά διαφορετικό μίγμα πολιτικής ,από αυτό που ακολουθήθηκε (έχουμε αναφερθεί συνοπτικά με προτάσεις μας σε προηγούμενο άρθρο) επιτυγχάνοντας πρωτογενή πλεονάσματα (ανεξαρτήτως του επανασχεδιασμού ή της διάλυσης της ευρωζώνης). Η θανάσιμη αγωνία της αναμονής της επόμενης δόσης του δανείου για συνέχιση της ‘ύπαρξής’ μας μπορεί να παρομοιασθεί με έναν ασθενή που επιβιώνει χάρη στα μηχανήματα της μονάδας εντατικής θεραπείας. Αυτό το σήριαλ των δύο σχεδόν ετών που παρακολουθούμε ,ματαιώνει οποιαδήποτε σκέψη ή διάθεση για την πραγματοποίηση επενδύσεων που θα δώσουν αναπτυξιακή ώθηση στην οικονομία. Μία ενδεχόμενη στάση πληρωμών της Ελλάδας ,θα εξανάγκαζε τους ευρωπαίους ‘σχεδιαστές’ να διαπιστώσουν τα λάθη τους από μια πιθανότατη διάλυση της ευρωζώνης και να επέστρεφαν στο εργαστήριο για τον επανασχεδιασμό και την ανοικοδόμησή της με στέρεα υλικά.

* Οικονομολόγος (πτυχιούχος οικονομικών επιστημών, 2ετές μάστερ ειδίκευσης στην τραπεζική-χρηματοοικονομική) – Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων , email : nikokal02@yahoo.gr